Załącznik

do uchwały Nr 2/5/06

Zarządu Powiatu Kolneńskiego

z dnia 19.12.2006 r.

Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest

w Powiecie Kolneńskim

na lata 2006-2032

K o l n o,  g r u d z i e ń  2 0 0 6

Spis treści:

1. Cel programu. Podstawy prawne.
2. Szkodliwość azbestu.
3. Inwentaryzacja ilości azbestu i wyrobów zawierających azbest w powiecie kolneńskim.
4. Terminarz wycofywania wyrobów zawierających azbest z użytkowania. Zasady postępowania przy pracach rozbiórkowych. Unieszkodliwianie azbestu.
5. Wykaz firm posiadających uregulowany stan formalno-prawny w zakresie wykonywania usług remontowych i rozbiórkowych związanych z wytwarzaniem odpadów zawierających azbest.
6. Finansowanie robót związanych z usuwaniem i unieszkodliwianiem odpadów zawierających azbest.
7. Zadania powiatu w zakresie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest oraz ochrony przed jego szkodliwością.
8. Podsumowanie i wnioski.

1.     Cel programu. Podstawy prawne.

Celem programu jest wskazanie mieszkańcom powiatu szkodliwego wpływu azbestu na zdrowie człowieka, określenie ilości wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu kolneńskiego oraz wyznaczenie zadań dla powiatu w długookresowym procesie eliminowania wyrobów zawierających azbest z użytkowania.

Podstawę prawną odnośnie usuwania wyrobów zawierających azbest i sposób postępowania z nimi stanowią przede wszystkim:

·        Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska ( t.j.: Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902), która określa zasady ochrony środowiska i warunki korzystania z jego zasobów. Zgodnie z art. 160 ustawy azbest jest substancją stwarzającą szczególne zagrożenie dla środowiska, wobec czego zabrania się wprowadzania go do obrotu lub ponownego wykorzystania, zaś wykorzystywane wyroby zawierające azbest podlegają sukcesywnej eliminacji (art. 162). Wykorzystujący materiały zawierające azbest są zobowiązani do udokumentowania rodzaju, ilości i miejsca ich występowania oraz przedłożenia informacji wojewodzie (od 2008 r. - marszałkowi województwa), wójtowi/burmistrzowi.

·        Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (t.j.: Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20), która zakazuje importu, produkcji oraz obrotu azbestu i wyrobów zawierających tą substancję na terytorium Polski.

·        Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876), które wprowadza obowiązek inwentaryzacji przez właścicieli/ zarządców miejsc, gdzie był lub jest wykorzystywany azbest i składanie corocznie informacji do właściwego wójta/burmistrza (osoby fizyczne) lub do wojewody (osoby prawne).

·        Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649), które nakłada na właścicieli lub zarządców obiektów, urządzeń budowlanych, instalacji przemysłowych i in. miejsc zawierających azbest obowiązek okresowej kontroli stanu tych wyrobów oraz sporządzenia oceny stanu i możliwości użytkowania analizowanych wyrobów. Pierwszą kontrolę należało wykonać w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie rozporządzenia (tj. w listopadzie 2004 r.), sporządzając w 2 egzemplarzach ocenę stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. Jeden egz. oceny podmiot powinien przechowywać, natomiast drugi egz. przekazać właściwemu organowi nadzoru budowlanego - w terminie 30 dni od jej sporządzenia.

        Ponadto szereg wytycznych w analizowanym zakresie zawiera Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 14 maja 2002 r.. Program podaje szacunkowe ilości wyrobów zawierających azbest w całym kraju oraz w poszczególnych województwach, określa potrzebne środki na wyeliminowanie tych wyrobów z użytkowania oraz wyznacza graniczny termin ich użytkowania na 2032 r.. Ponadto program wskazuje potrzebę opracowania gminnych, powiatowych i wojewódzkich programów w tym zakresie.   

2.     Szkodliwość azbestu. 

        Włókniste minerały krzemianowe, nazywane powszechnie azbestem, ze względu na swoje właściwości, czyli niepalność, odporność na czynniki chemiczne, wysoką wytrzymałość mechaniczną i łatwość łączenia się z innymi materiałami, np. z cementem, były stosowane już od starożytności. Jednak przemysłowe ich wykorzystanie datuje się na początek XX wieku. Najwięcej azbestu wykorzystywano w latach 1970 i 1980. W Polsce najczęściej stosowano wyroby z azbestocementu, a w szczególności płyty azbestowo-cementowe faliste, czyli popularny eternit i płyty typu „karo”, które wykorzystywano jako pokrycia dachowe. W mniejszym stopniu azbestocement stosowano do produkcji rur wodociągowych i kanalizacyjnych oraz do budowy przewodów kominowych.

        Wyroby zawierające azbest, szczególnie wyeksploatowane i w złym stanie technicznym stanowią istotne zagrożenie dla zdrowia i życia, dlatego powinny być niezwłocznie eliminowane i zastępowane innymi materiałami.

        Chorobotwórcze działanie azbestu powstaje w wyniku wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Na występowanie i typ patologii wpływa rodzaj azbestu, średnica włókien, ich stężenie oraz czas trwania narażenia. Biologiczna agresywność pyłu azbestowego jest zależna od stopnia penetracji i liczby włókien, które dostały się do płuc. Szczególne znaczenie ma w tym przypadku średnica włókien. Włókna cienkie, o średnicy poniżej 3 mikrometrów są łatwiej przenoszone i docierają do końcowych odcinków dróg oddechowych, podczas gdy włókna grube, o średnicy powyżej 5 mikrometrów, zatrzymują się w górnych odcinkach dróg oddechowych. Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne, czyli takie które mogą występować w trwałej postaci w powietrzu i przedostawać się z wdychanym powietrzem do pęcherzyków płucnych.

        Mimo istnienia normatywów higienicznych dla stężenia włókien azbestu w powietrzu nie można określić dawki progowej pyłu jako działania rakotwórczego azbestu. Narażenie zawodowe na pył azbestowy może być przyczyną następujących chorób układu oddechowego:

·        pylicy azbestowej,

·        łagodnych zmian opłucnowych,

·        raka płuc - najpowszechniejszego nowotworu złośliwego, powodowanego przez azbest,

·        miedzybłonniaków opłucnej i otrzewnej - nowotworów o wysokiej złośliwości.     

3.     Inwentaryzacja ilości azbestu i wyrobów zawierających azbest w powiecie kolneńskim.

        Starostwo Powiatowe w Kolnie na podstawie informacji z gmin dokonało inwentaryzacji ilości wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu kolneńskiego. Z uwagi na fakt, że nie wszyscy właściciele obiektów, gdzie znajduje się azbest, wywiązali się z obowiązków wynikających z obowiązujących przepisów prawa przedstawione ilości nie odzwierciedlają w pełni stanu rzeczywistego odnośnie skali problemu na terenie naszego powiatu.

 Tabela nr 1 Ilość wyrobów zawierających azbest w poszczególnych gminach z      terenu powiatu kolneńskiego

Sporządzono na podstawie informacji z poszczególnych gmin (ankiety z 2005 r., pisma z 2006 r.)

        Z przedstawionych w tabeli danych wynika, iż w sumie na terenie powiatu kolneńskiego znajduje się 2 195 938 m² wyrobów zawierających azbest, co w przyszłości zmieni się w 24 155 ton odpadów. Należy podkreślić, że są to dane szacunkowe, oparte głównie na zgłoszeniach dokonanych przez właścicieli obiektów. Dotychczas żadna gmina z terenu powiatu nie sporządziła szczegółowej inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest na swoim terenie.

        Ponadto zebrano informacje od zarządców powiatowych nieruchomości odnośnie występowania na ich terenie wyrobów zawierających azbest, stanu wynikającego z dokonanej oceny oraz ewentualnego terminu wyeliminowania ich z użytkowania.

Tabela 2 Ilość wyrobów zawierających azbest na terenie poszczególnych jednostek   organizacyjnych powiatu kolneńskiego

   Sporządzono na podstawie informacji od kierowników poszczególnych jednostek (2006 r.)

        Z powyższej tabeli wynika, że dwie jednostki organizacyjne powiatu użytkują na terenie zarządzanych nieruchomości wyroby zawierające azbest - płyty azbestowo-cementowe (eternit) w ilości ogółem 710 m². Usuwając te wyroby zostanie wytworzonych ok. 7,8 ton odpadów niebezpiecznych.

4.     Terminarz wycofywania wyrobów zawierających azbest z użytkowania. Zasady postępowania przy pracach rozbiórkowych. Unieszkodliwianie azbestu.

Krajowy Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski założył 30-oletni okres wycofywania wyrobów zawierających azbest z użytkowania, tj. do 2032 r. Konkretny termin wyeliminowania poszczególnych wyrobów z użytkowania powinien wynikać z przeprowadzanych Ocen stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest. Z ocen przedłożonych dotychczas przez właścicieli/ zarządców (59 szt.) Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w Kolnie wynika, że:

·        stopień pilności I (wymiana lub naprawa wymagana bezzwłocznie) - dotyczy ok. 6 % ocenionych wyrobów zawierających azbest;

·        stopień pilności II (ponowna ocena wymagana w czasie do 1 roku) - dotyczy 48 % wyrobów zawierających azbest;

·        stopień pilności III (ponowna ocena w terminie do 5 lat) - dotyczy 46 % wyrobów zawierających azbest.     

        Planując zabezpieczenie i usunięcie wyrobów zawierających azbest należy przestrzegać poniższych zasad, wynikających z obowiązujących przepisów prawa:

1. Właściciel/ użytkownik wieczysty/ zarządca nieruchomości jest obowiązany na min. 30 dni przed rozpoczęciem prac polegających na zabezpieczaniu i usuwaniu azbestu zgłosić ten zamiar organowi administracji architektoniczno-budowlanej, tj. do Starostwa Powiatowego w Kolnie; 
2. Wykonanie robót należy zlecić firmie, posiadającej stosowne zezwolenie, tj. ważną decyzję zatwierdzającą program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, wydaną przez starostę powiatu, na terenie którego będą prowadzone roboty (wykaz uprawnionych Wykonawców zamieszczono w pkt 5 programu), której pracownicy zostali przeszkoleni w zakresie bezpiecznego postępowania z azbestem podczas jego usuwania; każda z takich firm ma podpisaną umowę z uprawnionym podmiotem na odbiór, transport i unieszkodliwienie wytworzonych odpadów niebezpiecznych;   
3. Wykonawca prac polegających na zabezpieczaniu i usuwaniu azbestu jest zobowiązany przed rozpoczęciem tych prac opracować szczegółowy plan prac usuwania wyrobów, obejmujący w szczególności identyfikację azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach, informację o metodach wykonywania planowanych prac, zakres niezbędnych zabezpieczeń pracowników i środowiska przed emisją azbestu oraz planowany monitoring powietrza;
4. Wykonawca prac przed ich rozpoczęciem jest zobowiązany także do zgłoszenia tego faktu Powiatowemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego w Kolnie oraz Okręgowemu Inspektorowi Pracy w Łomży;
5. Prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest należy prowadzić w sposób uniemożliwiający emisje azbestu do środowiska oraz powodujący zminimalizowanie pylenia poprzez: nawilżanie wodą usuwanych powierzchni, demontaż całych wyrobów bez ich uszkadzania, odspajanie materiałów trwale związanych z podłożem przy stosowaniu wyłącznie narzędzi ręcznych lub wolnoobrotowych, prowadzenie kontrolnego monitoringu powietrza oraz codzienne zabezpieczanie zdemontowanych odpadów np.  przez zafoliowanie i magazynowanie w niedostępnym dla osób postronnych miejscu;
6. Po wykonaniu prac wykonawca jest zobowiązany wydać właścicielowi/ użytkownikowi/ zarządcy pisemne oświadczenie o prawidłowości wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwych przepisów technicznych i sanitarnych; oświadczenie to należy przechowywać przez okres co najmniej 5 lat.      

Unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest odbywa się poprzez ich składowanie na specjalnie do tego celu przygotowanych składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na wydzielonych, odpowiednio przygotowanych, częściach składowisk innych niż niebezpieczne i obojętne. Obecnie ani na terenie powiatu kolneńskiego, ani na terenie województwa podlaskiego nie ma składowiska, na którym można składować odpady zawierające azbest. Problem dostosowania istniejących składowisk do składowania odpadów zawierających azbest ma zostać rozwiązany na mocy dyrektywy unijnej (99/31/WE w sprawie składowania odpadów), która nakłada obowiązek zmodernizowania istniejących składowisk do 1 lipca 2012 r.. Nowe składowiska odpadów azbestowych powinny spełniać wymagania wymienionej dyrektywy z chwilą ich zakładania.

           Jako optymalną głębokość składowania przyjęto 8 m warstwowo układanych opakowanych odpadów, które po wypełnieniu składowiska przysypywane są 2-umetrową warstwą ziemi.

Krajowy Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski określił potrzebną ilość składowisk w poszczególnych województwach do deponowania odpadów azbestowo-cementowych.  Program zakłada, że w latach 2003 -2032 w województwie podlaskim niezbędnych będzie do analizowanego celu 5 składowisk:

·        w latach 2003-2012 -  2 o powierzchniach 2-uhektarowych,

·        w latach 2023-2022 -  1 o powierzchni 5 ha,

·        w latach 2023-2032 -  2 o powierzchniach 2-uhektarowych. 

Lokalizacja składowisk odpadów zależeć będzie przede wszystkim od zapisów w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami i woli samorządów gminnych w tym zakresie.

5.     Wykaz firm posiadających uregulowany stan formalno-prawny w zakresie wykonywania usług remontowych i rozbiórkowych związanych z wytwarzaniem odpadów zawierających azbest na terenie powiatu kolneńskiego.

Tabela nr 3  Firmy uprawnione do świadczenia usług na terenie powiatu kolneńskiego przy usuwaniu wyrobów zawierających azbest

6.     Finansowanie robót związanych z usuwaniem i unieszkodliwianiem odpadów zawierających azbest.

        Zgodnie z założeniami krajowego Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski  koszty usunięcia wyrobów zawierających azbest są zobowiązani pokryć właściciele obiektów, w których powstają te odpady.

        Ze względu na bardzo niskie dochody powiatowego funduszu ochrony środowiska, które nie wystarczają nawet na pokrycie kosztów realizacji zadań powiatu, obecnie nie ma możliwości dotowania prywatnych podmiotów i osób fizycznych, którzy zamierzają eliminować z użytkowania wyroby zawierające azbest.

        Sytuację mogą poprawić specjalne kredyty ekologiczne na usuwanie wyrobów azbestowych, np. w ofercie Banku Ochrony Środowiska znajdują się preferencyjne kredyty na sfinansowanie inwestycji związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest oraz termomodernizacją i unieszkodliwieniem odpadów.

O pożyczkę mogą ubiegać się przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego oraz klienci indywidualni.

7.     Zadania powiatu w zakresie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest oraz ochrony przed jego szkodliwością.

   Tabela nr 4  Zadania powiatu i harmonogram ich realizacji

8.     Podsumowanie i wnioski

        Specyficzne właściwości azbestu spowodowały, że znalazł on bardzo szerokie gospodarcze zastosowanie, głównie w budownictwie (ok. 90 % - w postaci płyt azbestowo-cementowych). Skutkiem tych działań będzie wytworzenie na przestrzeni najbliższych lat - w trakcie prac remontowo-budowlanych - dużych ilości odpadów niebezpiecznych. Ponadto wyroby zawierające azbest, szczególnie wyeksploatowane i w złym stanie technicznym, stanowią istotne zagrożenie dla zdrowia i życia. Powinny więc być stopniowo i umiejętnie eliminowane z użytkowania.

        W Polsce podstawą prawną nakazującą odchodzenie od stosowania azbestu i materiałów zawierających azbest jest ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. (Dz. U. Nr 101, poz. 628). Z uwagi na skalę problemu i jego ogólnokrajowy zasięg 14 maja 2002 r. Rada Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej przyjęła długoterminowy program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. Jako docelowy przyjęto 30 letni okres realizacji tego programu tj. do 31 grudnia 2032 r. Dotychczas program nie został jednak uchwalony przez Sejm RP.

        W powiecie kolneńskim, podobnie jak w całym kraju, znajdują się znaczne ilości wyrobów zawierających azbest. Z szacunkowych danych przekazanych przez poszczególne urzędy gmin z terenu powiatu wynika, że łącznie w powiecie użytkuje się 2,2 mln m² wyrobów zawierających azbest. Ze względu na brak pełnej inwentaryzacji obiektów zawierających azbest należy się spodziewać, że w rzeczywistości ilość ta może być znacznie większa.

        Kolejnym problemem, związanym z analizowaną problematyką, jest brak - na terenie zarówno powiatu jak i całego województwa podlaskiego - składowisk przystosowanych do unieszkodliwiania odpadów zawierających azbest. Fakt ten znacznie podnosi koszty eliminowania wyrobów zawierających azbest z użytkowania, wobec czego w najbliższych latach należy rozważyć możliwość wybudowania na terenie powiatu składowiska odpadów przystosowanego do przyjmowania odpadów zawierających azbest.    

         W wyniku usuwania wyrobów zawierających azbest z użytkowania powstanie co najmniej 24,2 tys. ton (t.j. ok. 20 tys. m³) odpadów niebezpiecznych dla ludzi i środowiska, które należy odpowiednio zdeponować. Przyjmując, że 1 tona odpadów azbestowych zajmuje na składowisku 1,3 m³, potrzebna pojemność składowiska do unieszkodliwienia odpadów azbestowych w powiecie kolneńskim wynosi ponad 31 tys. m³. 

        Niniejszy program jest pierwszym opracowaniem dla powiatu kolneńskiego, ujmującym bardzo szacunkowo problem usuwania wyrobów zawierających azbest i w konsekwencji unieszkodliwienia powstałych odpadów azbestowych. Dokonany zarys problematyki azbestowej będzie sukcesywnie, wraz z urzeczywistnianiem ilości, konkretyzowany i poszerzany.     

Bibliografia:

1. „Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”, Rada Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej, Warszawa, maj 2002 r.
2. „Informator o przepisach i procedurach dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest”, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2003 r.
3. „Informator. Zasady postępowania z wyrobami zawierającymi azbest”, Instytut Gospodarki Odpadami w Katowicach.
4. Wojewódzki plan gospodarki odpadami, Białystok 2003 r.
5. Powiatowy plan gospodarki odpadami, Kolno 2004 r.